De natuur als bondgenoot

Dit artikel maakt onderdeel uit van de reeks 'Droogte in de Kempen' van Kempen2030.

Robuuste, met elkaar verbonden natuurgebieden met een gezonde waterhuishouding zijn beter bestand tegen weersextremen als gevolg van klimaatverandering zoals langdurige droogte. En daar knelt het schoentje. Wetlands - zoals plassen en meren, moerassen, natte graslanden, veengebieden en riviervalleien - staan wereldwijd onder sterke druk. Vlaanderen is als laaggelegen regio met zijn dicht netwerk van traag stromende rivieren van nature gekenmerkt door de aanwezigheid van veel wetlands. Die zijn door eeuwen van menselijke activiteit echter grotendeels verdwenen. Uit een recente studie van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) blijkt dat Vlaanderen in de afgelopen 50 tot 60 jaar 75% van zijn wetlands verloor! Stefan Versweyveld van Natuurpunt en Katherine Vande Velde van de Vlaamse Overheid (Departement Omgeving) leggen uit wat zij zoal doen in de Kempen om deze trend te keren.

Waarom dienen deze natte gebieden opnieuw hersteld te worden?

Stefan Versweyveld: “Omdat het de schatkamers zijn van de biodiversiteit bij ons. Maar ook omdat we met zijn allen sterk afhankelijk zijn van de voordelen die een gezonde natuur biedt, zoals onze zoetwatervoorziening, de landbouw en onze gezondheid (recreatie). Het creëren van natuurgebieden biedt kansen om water in tijden van overlast te bergen en in tijden van droogte (via het grondwater) geleidelijk terug te geven: natuurlijke klimaatbuffers.”

Katherine Vande Velde: “Binnen het Interreg 2 Zeeën PROWATER project maken we o.a. in samenwerking met Pidpa, Provincie Antwerpen, Universiteit Antwerpen en Natuurpunt werk van extra infiltratie en wateropslag op strategische plaatsen in Vlaanderen, Nederland en Engeland. Bijvoorbeeld in drinkwaterwinningsgebieden is het zeer nuttig om extra infiltratie te voorzien.”

Zijn er ook in de Kempen voorbeelden hiervan?

Stefan Versweyveld: “Natuurpunt investeert de laatste decennia versneld in het herstel van waterrijke natuur en wetlands in Vlaanderen en dus ook in de Kempen:

We proberen water vast te houden in bovenstrooms gelegen natuurgebieden. Dat kan in de haarvaten van het oppervlakte watersysteem (sloten, beekjes), in veengebieden, bossen en   in vochtige heide/doorstroommoerassen. Dat doen we ondermeer in het Turnhouts vennengebied. Verder zetten we in op natuurlijke waterbuffers. Ze dragen bij aan het opslaan van water, klimaatadaptatie én aan klimaatmitigatie, door CO2-uitstoot tegen te gaan en koolstof op te slaan. Dat wordt bereikt door veenherstel. Daaraan werken we bijvoorbeeld in het Grote Netewoud.

Kortom, door onze natte natuur opnieuw robuust te maken en te werken aan een klimaatbestendige waterbalans kunnen er, naast het herstel van topbiodiversiteit die iedereen kan beleven, ook oplossingen gevonden worden voor onze hedendaagse maatschappelijke uitdagingen!”

Katherine Vande Velde: “PROWATER demonstreert op 7 sites in Vlaanderen maatregelen die gebaseerd zijn op ecosysteemdiensten. Deze bevinden zich in de Kempen en dragen zo samen bij tot de waterhuishouding in het Markbekken en het Netebekken. Naast klimaatadaptatie door het verhogen van de veerkracht tegen droogteperiodes, zorgen de maatregelen ook voor meer capaciteit op momenten van wateroverlast, het verbeteren van de waterkwaliteit en het verhogen van de biodiversiteit. 

We werken met PROWATER aan het herstel van veengebieden die de opslag voor water verhogen alsook een permanente bron van insijpeling van water naar de grondwatertafel vormen. Deze sites bevinden zich in Grobbendonk, de Visbeekvallei, Den Rooy en Griesbroek.
Ook werken we aan het herstel van waardevolle Europese habitats die meer insijpeling naar het grondwater toelaten.

Door omvorming van bijvoorbeeld naaldboom plantages naar een heidegebied zal het grondwater extra aangevuld kunnen worden en waardevolle natuur hersteld worden in Heiberg, Den Rooy, Griesbroek en Grobbendonk. Naaldbomen houden veel water vast in hun toplaag, waardoor dat regenwater niet naar de bodem sijpelt.
Daarnaast werken we ook aan het herstellen van natuurlijke riviervalleien, door andere het herstellen van natuurlijke meanders en het omzetten van verlaten visvijvers tot waardevolle wetlands. Dit laatste wordt uitgevoerd in de Vallei van de Scheppelijke Nete.”